Kochanowski-TREN V

ORSZULI KOCHANOWSKIEJ,
WDZIĘCZNEJ, UCIESZONEJ, NIEPOSPOLITEJ
DZIECINIE, KTÓRA CNÓT WSZYSTKICH
I DZIELNOŚCI PANIEŃSKICH
POCZĄTKI WIELKIE POKAZAWSZY
NAGLE, NIEODPOWIEDNIE, W NIEDOSZŁYM
WIEKU SWOIM, Z WIELKIM A NIEZNOŚNYM
RODZICÓW SWYCH ŻALEM ZGASŁA,
JAN KOCHANOWSKI, NIEFORTUNNY OCIEC,
SWOJEJ NAJMILSZEJ DZIEWCE
Z ŁZAMI NAPISAŁ.
NIE MASZ CIĘ, ORSZULO MOJA!

Jan Kochanowski "Tren V"
Jako oliwka mała pod wysokim sadem
     Idzie z ziemie ku górze macierzyńskim szladem,Jeszcze ani gałązek, ani listków rodząc,     Sama tylko dopiro szczupłym prątkiem wschodząc;Tę, jesli ostre ciernie lub rodne pokrzywy     Uprzątając, sadownik podciął ukwapliwy,Mdleje zaraz, a zbywszy siły przyrodzonej,     Upada przed nogami matki ulubionej.Takci sie mej namilszej Orszuli dostało:     Przed oczyma rodziców swoich rostąc, małoOd ziemie sie co wznióswszy, duchem zaraźliwym     Srogiej śmierci otchniona, rodzicom troskliwymU nóg martwa upadła. O zła Persefono,     Mogłażeś tak wielu łzam dać upłynąć płono?

Objaśnienia:

     1. sadem - sad * - drzewo owocowe.
     2. idzie * - rośnie; z ziemie - z ziemi; macierzyńskim szladem - śladem matki, drzewa macierzyńskiego, zwanego tu sadem (w. 1).     4. dopiro - dopiero; szczupłym prątkiem - szczupły prątek - cienki pęd.     5. ciernie * - cierniste krzewy (np. tarnina, głóg); rodne - urodzajne, bujne, plenne, rodzące.     6. sadownik - ogrodnik zajmujący się owocami (por. czasownik sadzić); ukwapliwy - skwapliwy, śpieszący się, niecierpliwy;     7. mdleje - traci siły, słabnie, więdnie; zbywszy - pozbywszy się, utraciwszy; przyrodzonej - naturalnej.     10. rostąc - rość - rosnąć.     10. - 11. mało (...) co - zaledwie, trochę.     11. duch zaraźliwy - tchnienie zarazy lub porażająca zła siła, siła diabelska.     12. otchniona - owiana (zob. wyrazy tchnąć, tchnienie, oddech); troskliwy * - stroskany, zatroskany.     13. łzam - łzom; płono - daremnie, na próżno (dziś mówi się: "płonne nadzieje").

W trenie tym, pojawiają się dwa obrazy poetyckie;

-delikatna gałązka oliwna, rosnąca przy drzewie

oraz jej nagłe, niespodziewane ścięcie

- Urszulka w otoczeniu rodziny, szybko umierająca pod opieką opiekuńczych, troskliwych rodziców

Środki stylistyczne;
- epitety (określenia rzeczowników;  'oliwka mała' , 'wysokim sadem ', szczupłym prątkiem')
-metafory ( nietopowe połączenie wyrazów, dzięki któremu przynajmniej jeden z nich otrzymuje nowe znaczenie ; 'duchem zaraźliwym srogiej śmierci otchniona' )
-apostrofa zamknięta w pytaniu retorycznym (bezpośredni zwrot do adresata ; 'O złą Persefono,
Mogłażeś tak wielu łzam dać upłynąć płono ?')
- archaizmy (związek wyrazowy, który wyszedł z użycia;  'szladem', 'zbywszy')
- rymy parzyste (powtórzenie jednakowych lub podobnych układów brzmieniowych w zakończeniach wyrazów; 'dostało-mało')
-przerzutnie (przeniesienie końcówki zdania, myśli do następnego wersu, w celu zaakcentowania słowa; Ostre ciernie lub rodne pokrzywy
Uprzątając)